انقلاب اسلامی و ضرورت آفت زدایی

انقلاب بزرگ ایران اسلامی ملهم از شریعت ناب محمدی ـ صلّی الله علیه و آله ـ به رهبری امام خمینی ـ رحمه الله ـ نور امیدی و شعله هدایتی بر جهان پا برهنگان بود ـ مستضعفان که در حیات حکومتی طاغوت اهداف و آرمان های خویش را بر باد رفته دیدند، اهداف انقلاب اسلامی را اهداف خویش یافته و برای تحقق آن تلاش نمودند.از این رو انقلاب اسلامی به انقلاب محرومین و مستضعفان نام گرفت و با پیشرفت طبقه سفلی دوام و بقاء یافت. جنگ تحمیلی هشت ساله با همه مرارت ها و تلخی هایش از آن جهت که در راه تحقق شعار«استقلال ـ آزادی ـ جمهوری اسلامی» بود حلاوت ها و شیرینی ها یافت...

اینک با توجه به ضرورت آفت زدایی چه تمهیداتی را باید به کار بست تا ضمن یافتن آفات اساسی که پیکره انقلاب را تهدید می کند به رفع و دفع آن همت گمارد. از اولین مسایل لازم در این راه تعیین مصادیق است که چه آفاتی را آفات اساسی جامعه اسلامی تلقی می کنیم.

بررسی دیدگاه های مختلف و رسیدن به جمع بندی مطمئن در آن از ضروریات اولیه برنامه ریزی آینده است تا پس از عبور از مراحل ارزیابی، تعیین شود، چه آفاتی گریبانگیر انقلاب بوده تا در طبقه بندی خاص به حسب اولویت قرار گیرند و بدیهی است که شاخص سنجش و اولویت بندی ما، منبعث از ویژگی ها و اهداف حکومت اسلامی است.

به بیان دیگر انقلاب اسلامی با تکیه بر ویژگی ها و اهداف خاصش آفات ویژه ای را نیز خواهد داشت. نکته دیگر این که در تبیین و زدودن آفات، داشتن دیدگاه سیستمی و توجه به پیوستگی و ارتباط کلیه ساختار های اجتماعی ضروری است. یعنی آن که شناسایی و رفع هیچ آفتی را به تنهایی و مجرد از آثار و روابط آن با سایر اجزاء و ارکان جامعه به حساب نیاوریم.

استاد شهید مطهری (رض) در کتاب ارزشمند «نهضت های اسلامی در صد ساله اخیر» ضمن اشاره به حساسیت آفت زدایی چنین بیان می دارد که :

«نهضت ها مانند همه پدیده های دیگر ممکن است دچار آفت زدگی شوند. وظیفه رهبری نهضت است که پیشگیری کند... اگر رهبری یک نهضت به آفت ها توجه نداشته باشد یا در آفت زدایی سهل انگاری نماید قطعا آن نهضت، عقیم یا تبدیل به ضد خود خواهد شد و اثر معکوس خواهد بخشید.»

می توان با الهام از فرمایشات استاد شهید این آفات را چنین بر شمرد:

1. فقدان طرح و برنامه

میزان موفقیت هر انقلابی و نهضتی، توانایی آن در خلق و آفرینش ارزش های انسانی و تلاش در حفظ و حراست از آن می باشد. مکتب اسلام، شریعتی است جامع که در آن تمام زوایا و ابعاد زندگی انسان از تولد تا به گور مورد توجه قرار گرفته است. شریعت اسلام مجموعه ای واحد و تجزیه ناپذیری است که مسایل مادی و معنوی فردی و اجتماعی را در کنار یکدیگر در تکامل انسان سهیم دانسته است. حضرت امام ـ رحمه الله ـ در این خصوص می فرمایند:

«اسلام و حکومت اسلامی پدیده الهی است که با به کار بستن آن سعادت خود و فرزندان خود را در دنیا و آخرت به بالاترین وجه تامین می کند... اسلام مکتبی است که بر خلاف مکاتب غیر توحیدی، در تمام شؤون فردی و اجتماعی، مادی و معنوی،فرهنگی و سیاسی و نظامی و اقتصادی دخالت و نظارت دارد و از هیچ نکته ولو بسیار ناچیز که درتربیت انسان و جامعه و پیشرفت مادی و معنوی آن نقش دارد فرو گذار ننموده است.» (وصیت نامه حضرت امام راحل)

این بیان حضرت امام ـ رحمه الله ـ نه بدان معنا است که اسلام به عنوان یک سیستم روشن و به دور از ابهام حاکمیت یافته است بلکه بیانی است در حقیقت و قابلیت شریعت اسلام و اشارتی بر ضرورت فعلیت آن توسط علمای دین باور و فقهاء متعهد.

ایشان در فراز دیگری از فرمایشات خود می فرمایند:

«هان ای روحانیون اسلامی! ای علمای ربانی! ای دانشمندان دیندار... موعظت خدای جهان را بخوانید و یگانه راه اسلامی را که پیشنهاد فرموده بپذیرند... امروز چه عذری در محکمه خدا دارید، این چه ضعف و بیچارگی است که شما ها را فرا گرفته است.»[1]

استاد شهید مطهری ـ رحمه الله ـ در این خصوص می گوید:

«قطعا نهضت باید طرح های روشن و خالی از ابهام و مورد قبول و تایید رهبران ارایه دهد تا جلوی ضایعات گرفته شود. ما خوشوقتیم و خدا را سپاسگزار که از نظر مواد خام فرهنگی فوق العاده غنی هستیم... تنها کاری که باید بکنیم استخراج و تصفیه و تبدیل مواد خام به مواد قابل استفاده است که مستلزم بیدار دلی، کار و صرف وقت است.» (نهضت های اسلامی در صد ساله اخیر ص 101)

این طرح و برنامه روشن، صریح و سازمان یافته در زبان جامعه شناسی تحت عنوان ایدئولوژی یاد شده که به یک گروه و جامعه امکان توجیه، تشریح، تفسیر و تبیین موقعیت خویش را می دهد. ایدئولوژی در حقیقت نسخه ای است که جامعه بیمار را از شرایط موجود به شرایط مطلوب متحول می سازد و در دیدگاه حضرت امام نیل بدان در سایه تحقق دو مساله می باشد:

نکته اول ـ پویایی اجتهاد

با تکیه بر دو عنصر اساسی زمان و مکان در تعیین موضوع و ارایه حکم آن زمان و مکان دو عنصر تعیین کننده در اجتهادند. مساله ای که در قدیم دارای حکمی بوده است به ظاهر همان مساله در روابط حاکم بر سیاست و اجتماع و اقتصاد یک نظام ممکن است حکم جدیدی پیدا کند.

نکته دوم ـ استفاده از کارشناسان متعهد

به کارگیری کارشناسان متعهد و مشورت با آنان در فهم موضوعات عرفیه، حجت شرعی است. این بیان حضرت امام ـ رحمه الله ـ است که در این خصوص می فرمایند:

«خوب است در موارد لزوم... از کارشناسان متعهد و متدین در تشخیص موضوعات، برای احکام ثانویه اسلام نظرخواهی شود.» (صحیفه نور ـ ج 17 ـ ص 202). 
اما اینک سخن از آن است که در صورت فقدان ایدئولوژی انقلاب یا طرح و برنامه روشن برای آینده چه مسایل و آفاتی دیگر گریبانگیر جامعه خواهد بود که با استناد به فرمایشات امام ـ رحمه الله ـ و استاد شهید به دومین آفت اشاره می کنیم.

2. تجدد گرایی افراطی:

فقدان برنامه روشن و به دور از ابهام به منظور جهت بخشی به حیات انسانی جامعه از یک سو و وجود مسایل و معضلات ملموس جامعه از سوی دیگر باعث می گردد که کارگزاران و دوستان انقلاب مجذوب یک سلسله نظریات بیگانه با مکتب انقلاب شده و آگاهانه یا ناآگاهانه آن نظرات را در قالب مکتب عرضه کنند. استاد شهید مطهری ـ رحمه الله ـ در این باب می فرماید:

«به هر حال تجدد گرایی افراطی، در حقیقت عبارت است از آراستن اسلام به آن چه از اسلام نیست و پیراستن آن از آن چه اسلام هست به منظور رنگ زمان زدن و باب طبع زمان کردن، آفت بزرگی برای نهضت است و وظیفه رهبری نهضت است که جلو آن را بگیرد.» (نهضت های اسلامی ـ ص 92)

3. نفوذ اندیشه های بیگانه

اقدام دوستان ناآگاه در تکدی از افکار و نظرات بیگانه به انضمام تلاش دشمنان کینه توز در جهت استقرار سیطره خویش بر مسلمانان، تحریف احکام و اندیشه های اسلامی را به دنبال دارد. طرح نیازهای جدید اجتماعی، عدم تفسیر و پاسخ درست و عکس العمل به موقع از ناحیه مسلمین موجب شد که دشمنان اسلام، این مساله را دستاویز قرار داده و دین را شریعت ناقصی معرفی کنند تا از این رهگذر، اندیشه های پلید خویش را بر سراسر جامعه حاکمیت بخشند. امام راحل در این باره می فرماید:

«همه توطئه های جهانخواران علیه ما از جنگ تحمیلی گرفته تا حصر اقتصادی و غیره برای این بود که ما نگوییم: اسلام، جوابگوی جامعه است و حتما در مسایل و اقدامات خود از آنان مجوز بگیریم، ما نباید غفلت بکنیم. واقعا باید به سمتی حرکت نماییم که انشاء الله تمام رگه های وابستگی کشورمان از چنین دنیای متوحشی قطع شود... ما کینه دنیای غرب را با جهان اسلام و فقاهت از همین نکته ها به دست می آوریم... و نتیجه، نفوذ بیگانگان در فرهنگ و مکتب اسلام است که اگر غفلت کنیم این اول ماجراست و استعمار از این مارهای خطرناک و قلم به دستان اجیر شده در آستین فراوان دارد. (پیام امام ـ 3/12/57)

استاد شهید مطهری ـ رحمه الله ـ ضمن اشاره بر این آفت و اثرات سوء آن بر پیکره نظام اسلامی در خصوص مبارزه با آن چنین می گوید که:

«راه مبارزه این خطر تحریم و منع نیست، مگر می شود تشنگانی را که برای جرعه ای آب له له می زنند از نوشیدن آب موجود به عذر این که آلوده است منع کرد... اگر ما به قدر کافی آب زلال و گوارا عرضه کرده بودیم به سراغ آبهای آلوده نمی رفتند... .راه مبارزه عرضه داشتن صحیح این مکتب در همه زمینه ها با زبان روز است.» (نهضت های اسلامی ـ ص 92)

4. عدم حساسیت و مشارکت عامه:

کاهش حساسیت و مشارکت عمومی در مسایل سیاسی، اجتماعی و در کلیه صحنه های تصمیم گیری باعث آن می گردد که حکومت از صلابت و اتقان گذشته بی بهره گشته و زمینه سست شدن ارکان انقلاب فراهم آید. از این رو تاکید و توجه به حضور دایمی و آگاهانه نیروی های انقلابی در کلیه مراحل شکل گیری، تثبیت و تداوم انقلاب ضروری است که در غیراین صورت مسیر نهضت و انقلاب در جهت نیل به اهداف از پیش تعیین شده نخواهد بود.

5. نفوذ و رخنه فرصت طلبان

این آفت که منبعث از دو آفت قبل(نفوذ اندیشه بیگانه و عدم مشارکت عامه) است، از اساسی ترین خطرات انقلاب می باشد، فرصت طلبان درچهره های مختلف بزرگ ترین ضربات را به انقلاب می زنند که به لحاظ اهمیت خطرشان به بیان چهره های گوناگون آن می پردازیم:

الف) متحجرین و مقدس نماها که به واقع مشعل داران حماقت هستند.

ب) روحانی نماها که مصداق بارز علمای متهتک هستند و درطول تاریخ به مزدوران استکبار تبدیل شده اند.

ج) روشنفکران و تحصیل کردگان وابسته

در خاتمه این نوشتار اشاره ای گذرا بر این نکته داریم که شناخت و مقابله دقیق، همه جانبه و همه گیر با آفات جز با هوشیاری و حضور مردم انقلابی ومسلمان در صحنه ممکن نمیباشد و این مهم وابستگی کامل به میزان حساسیت سیاسی ـ اجتماعی مردم دارد. لذا فراهم نمودن کلیه عوامل و مکانیسم های حضور مردم در صحنه های مختلف سیاسی ـ فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی فریضه ای است بس مهم که بر دوش مسوولین نظام نهاده شده است.

پی نوشت:

[1]. (نامه تاریخی امام ـ یازده جمادی الاولی 1363 ق رک به ریشه های انقلاب اسلامی، فراقی، نشر معارف، ص 27)

ویژه نامه رسالت - 20/11/ 1382، ص 3